Dünya genelinde milyonlarca insanı düzenli olarak etkileyen, oldukça yaygın bir uyku bozukluğudur. Kısacası, uykusuzluk sorunu olan bireyler uykuya dalmak veya uykuda kalmakta zorlanırlar. Uykusuzluk genellikle gündüz uykusuzluğuna, uyuşukluğa ve hem zihinsel hem de fiziksel rahatsızlık duygusuna yol açar. Uykusuzluğun pek çok olası nedeni vardır. Sıklıkla, uykusuzluk, hastalık veya yaşam tarzı gibi ikincil bir nedenden kaynaklanmaktadır. Uykusuzluğun sebepleri arasında psikolojik faktörler, ilaçlar ve hormon seviyeleri bulunmaktadır. Uykusuzluk için tedaviler tıbbi veya davranışsal olabilir. Uyku kalitesi eksikliği, uyku bozukluğunun geniş bir yelpazede, uyku miktarı eksikliğini içerir.
İnsomnia genellikle üç tipe ayrılır:
- Geçici uykusuzluk: Belirtiler birkaç günden birkaç haftaya kadar sürerse ortaya çıkar.
- Akut uykusuzluk: Kısa süreli uykusuzluk olarak da adlandırılır. Semptomlar birkaç hafta devam eder.
- Kronik uykusuzluk: Bu tip aylarca, bazen yıllarca sürer. Uzmanlara göre, kronik uykusuzluk vakalarının çoğunluğu ikincil, yani birincil bir başka sorundan kaynaklanan yan etkiler veya semptomlar sonucudur.Uykusuzluğa genellikle şunlar neden olur:
- Sirkadiyen uyku ritim bozuklukları: Jet lag, iş vardiya değişiklikleri, yüksek rakımlar, çevre gürültüsü, ısı veya soğuk.
- Psikolojik sorunlar: Bipolar bozukluk, depresyon, anksiyete bozuklukları ve psikotik bozukluklar gibi duygudurum bozukluğu olan insanlarda uykusuzluk ihtimalleri yüksektir.
- Tıbbi durumlar: Beyin lezyonları ve tümörleri, inme, kronik ağrı, kronik yorgunluk sendromu, konjestif kalp yetmezliği, anjina, asit reflü hastalığı (GERD), kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım, uyku apnesi, Parkinson ve Alzheimer hastalığı, hipertiroidizm, artrit.
- Hormonlar: Menstruasyon sırasında hormon değişimi.
- Diğer faktörler: Eşin horlaması, parazitler, genetik hastalıklar, aşırı aktif zihin, gebelik.
- Yatak odasında medya teknolojisi: Araştırmacılar, yatak odasındaki medya teknolojisinin çocuklarda uyku düzenini bozduğunu bildirdi. Yatak odalarında TV’ler, bilgisayarlar, video oyunları, DVD oynatıcılar ve cep telefonları bulunan çocukların yatak odalarında bu cihazlar bulunmayan çocuklardan daha az uyuduğunu bulmuşlardır.
Belirtileri;
- Geceleri uykuya dalma güçlüğü
- Gece uyanmak
- İstenilen saatten önce uyanmak
- Uyandıktan sonra hala yorgun hissetmek
- Gündüz yorgunluğu veya uyku hali
- Sinirlilik, depresyon, anksiyete
- Zayıf konsantrasyon ve odaklanma
- Koordinasyonsuz olmak, hataları veya kazaları artırma riski
- Gerilim baş ağrısı (kafa çevresinde sıkı bir bant gibi hissetme)
- Sosyalleşme güçlüğü
- Gastrointestinal semptomlar
- Uyku endişesi
Tedavi Yöntemleri;
Uykusuzluğun altında yatan nedenin tedavisine ek olarak, hem tıbbi hem de farmakolojik olmayan (davranışsal) tedaviler, terapiler olarak kullanılabilir. Uykusuzluk için farmakolojik olmayan yaklaşımlar ve evde uygulanabilecek yöntemler şunları içerir: Uyku hijyeninin iyileştirilmesi: Gündüz egzersizleri yapmak, uykuya zorlamak, düzenli bir uyku takvimini korumak, gece kafeinden kaçınmak, sigara içmekten kaçınmak, aç yatmamak ve rahat bir uyku ortamı sağlamak gibi.
Gevşeme tekniklerini kullanma: Meditasyon ve kas gevşetme gibi.
Kognitif terapi: Bire bir danışmanlık veya grup terapisi.
Uyarıcı (stimulus) kontrol terapisi: Sadece uykunuz gelince yatın, TV izlemeyin, bir şeyler okumayın, yatakta endişe etmeyin, her sabah aynı saatte bir alarm ayarlayın (hatta hafta sonları), uzun gündüz uykularından kaçının.
Uyku kısıtlaması: Yatış süresini kısaltmak ve kısmen bedeni uykudan mahrum bırakmak, bir sonraki geceye hazır olacak yorgunluğu artırır.
