Yüzeyel dermatofit enfeksiyonları en sık karşılaşılan deri hastalıklarıdır. Hastalıklara erken tanı konulması ve tedavi başlanması önemlidir. Yüzeyel dermatofit enfeksiyonları ayrıca koruyucu hekimlik yönünden önemlidir. Bu nedenle tedavi ajanlarının yanı sıra bulaşı azaltacak/ önleyecek faktörleri de bilmek gerekir. Dermatofitler besin olarak keratini kullanırlar. Keratin; üst deri (epidermis) tırnak ve kıl gibi yapıları oluşturan proteindir. Bu nedenle epidermis, kıl ve tırnak gibi keratinize dokularda hastalık yaparlar.
Tinea barba;
- Erkeklerde sakalve bıyık bölgesinde gözlenen mantar enfeksiyonudur.
- Hastalıklı bölge ile direk temas veya hastalıklı bölge ile temas etmiş materyeller ile indirek teması ile hayvandan bulaşmış olabileceği gibi, hasta insandan başka bir insane da bulaşabilir.
- Insandan insana önemli bulaşma yollarından biri kontamine olmuş tıraş malzemeleridir.
Tinea pedis ve tinea manum;
- Ayakta gözlenen dermatofit enfeksiyonu “tinea pedis”, ellerin dermatofit enfeksiyonuna “tinea manum” denir. Tinea pedis en sık gözlenen dermatofit enfeksiyonudur.
- Nemli ortam enfeksiyon oluşumunda kolaylaştırıcı kolaylaştırıcı faktörlerin en başında yer alır: Bu nedenle tinea pedis yaz aylarında ve tropikal iklimlerde yaygındır.
- Uzun süre kapalı ayakkabı giyenler, hiperhidrozu olanlar, ıslak ortamda çalışanlar ya da ayakları yıkamayı takiben kurulamayanlarda hastalık daha fazla gözlenir.
- Ortak yerlik ve/veya ayakkabı kullanımı enfeksiyonun yayılımını arttırır.
- Ayak tabanı ve ayak kenarlarında, deri kıvrımlarında daha belirgin olan gümüş beyazı renkli döküntüler gözlenir.
- Kaşıntı ile ragatlar (Çatlaklar) oluşabilir.
- Parmak aralarında çatlaklar ve ayak derisinde içi sulu kesecikler (bül, vezikül) görülebilir. Nadiren de ülserleşme meydana gelebilir.
Tinea kapitis;
- Saçlı derinin yüzeyel dermatofit enfeksiyonuna verilen isimdir. Etken Mikrosporum ve Trichophyton cinslerinden biridir.
- Hastalık sıklıkla çocuklarda gözlenir. Saçlı derinin yüzeyel mantar enfeksiyonuna verilen isimdir.
- Etken Mikrosporum ve Trichophyton cinslerindenbiridir. Hastalık sıklıkla çocuklarda gözlenir. Tinea kapitis 3 klinik tablo ile gözlenir:
- Tinea kapitis superfisyalis (İnflamatuvar) olmayan tinea kapitis: Saçlı deride soluk eritemli zemin üzerinde ince kepeklenmenin bulunduğu, yuvarlak veya oval yamalar şeklinde gözlenir. Hastalıklı bölge üzerinde gri mat renkli kırık saçlar gözlenir.
- 2. Tinea kapitis profunda (Keryon selsi, inflamatuvar tinea kapitis): Saçlı deride deriden kabarık, ağrılı, üzerinde püstüller, akıntı ve krutların bulunduğu nodüler/tümöral lezyon şeklinde gözlenir. Lezyon üzerindeki kıllar cımbız ile çekildiğinde, kolayca çıkar.
- 3. Siyah nokta tinea kapitisi; Dermatolojik inceleme sırasında kırılmış saçlar, siyah noktalar şeklinde gözlenir.
Tinea inguinalis (Tinea kruris); İnguinal bölgenin (kasık) mantar enfeksiyonudur.
Tinea inguinalis erkeklerde sık gözlenir. Lezyon inguinal bölgede ortası deri renginde, yarım ay şeklinde kenarı deriden Pubik bölge, perineal ve perianal bölgeye yayılabilir.
Kaşıntı sık gözlenen semptomdur.kabarık, eritemli, veziküler görünümdedir.
Tinea unguium;
- Tırnak mantarıdır. (onikomikozlar bu tip dermatofitler içinde yer alırlar) Tinea unguiumlu olguların % 80’inde başka vücut bölgelerinde dermatofit enfeksiyonu vardır, bu odak sıklıkla tinea pedisdir (ayak mantarı). Belirtileri; tırnak ucunda yada tırnağın yanlarından beyazımsı veya kahverengisarımsırenkte bir renk değişikliği olarak başlar.
- Tırnak yüzeyinde yer yer gri lekelenmelerin olduğu beyaz renk ile kaba ve yumuşak görünüm ortaya çıkar.
- Tedavi edilmez ise tırnak kalın ve distrofik görünüm alır, tırnağın şekli tamamen bozulur.
- Pityriasis versicolor (Tinea versicolor); tüm dünyada görülen, uzun süren, çok sık tekrar edebilen derinin startum korneum gibi en dış tabakasına yerleşen yüzeysel bir mantar enfeksiyonudur.
- Tinea versicolor da denilmektedir ancak Pityriasis versicolor terimi daha uygun bulunmuştur.
- Halk arasında samyeli olarak bilinir. Pityriasis ince kepekli anlamında versicolor ise değişen renkli görünümde olan demektir.
Tinea pedisde;
- Parmaklar arasında maserasyon varsa parmak aralarına jentient viole gibi kurutucu boyalar uygulanır ve parmak uçlarına konulacak gazlı bez ruloları ile ayak parmak aralarının kuruması sağlanır.
- Lokal ilaç tedavisi uygulanır.
- Mantar enfeksiyonlu olgularda çeşitli bakteriyel enfeksiyonlar da gelişebilir.
- İmpetigo, erizipel, selülit, lenfanjit gibi.
- Bu durumda antifungal tedavi dışında enfeksiyon tedavisi de verilmelidir.
- Selülit veya lenfanjit gelişmiş tinea pedisli olgularda hastaneye yatırılarak tedavi uygulanması daha iyi olur.
- Ayakkabı ve terliklerin dezenfeksiyonu reenfeksiyonu önlemek için önemli bir uygulamadır.
- Bu amaçla %10 formol solüsyon veya antifungal pudralar kullanılır.
Tedavi; Herşeyden önce bulaşıcı/Reenfeksiyonu önleyici ve hastalığa eğilim yaratan faktörlerin tesbiti ve ortadan kaldırıcı yaklaşım önemlidir. Lezyonların özelliğine göre antifungal tedavi planlanır. Tinea kapitis'te; kıl foliküllerine penetre olmaları nedeni ile tedavide sistemik antifungaller kullanılır ve ilk seçenek Griseofulvin'dir. Genellikle 6-8 haftada iyileşme gözlenir tedavisinde ayrıca, Terbinafin, Itrakonazol gibi ilaçlar da tercih edilebilir. Tinea barba'da; Topik tedavinin yanı sıra 1 gr / gün mikronize griseofulvin, klinik düzelmenin 2-3 hafta sonrasına kadar verilmelidir. Tinea korporis ve Tinea İnguinalis'te; Sıklıkla topikal tedavi yeterlidir. Topikal antifungal ajanların günde 2 kez, 2-4 hafta uygulanımı genellikle iyileşme için yeterlidir. Terbinafin, Itrakonazol, Flukonazol gibi ilaçlardan birisi tercih edilir ve hekimin uygun göreceği doz ve sürede kullanılır. Tinea pedis ve tinea manum'da; Terbinafin, Itrakonazol, Flukonazol gibi ilaçlardan birisi tercih edilir ve hekimin uygun göreceği doz ve sürede kullanılır. Tinea unguium'da; Onikomikoz tedavisi sabır ve itina gerektirir. Başarılı tedaviyi takiben bile %40-70 oranında hastalık tekrar ortaya çıkar. Onikomikoz tedavisinde hedef mantarsız tırnak gelişimini sağlamaktır. Ayak tırnakları için tedaviye başladıktan sonra önerilen takip süresi 16-18 aydır. Ayak tırnağı ayda 1 mm uzadığı için, bu süre ayak tırnaklarının tamamen uzaması için geçen süredir. El tırnağının tamamen yenilenmesi ise 4-6 ayı bulur. Hafif ve orta şiddetteki hastalıkta, lokal (topikal) tedavi yeterli olabilir. Lokal tedavi için kullanılan ilaçlar şunlardır:- %28 Tioconazol - % 1 bifonazol ve % 40 üre kombinasyonu - Siklopiroks - Amorolfin %5 cila. Sistemik tedavide ise; - Terbinafin: Günde 250 mgr doz ile el tırnağında 6 hafta, ayak tırnağında 12 hafta. Itrakonazol: Günde 200mgr el tırnağında 6 hafta; ayak tırnağında 12 hafta sürekli ya da; 3 hafta ara ile 1 hafta günde 2 kez 200 mgr dozda el tırnağında 2 kür, ayaktırnağında 3 kür puls tedavi. - Flukonazol: Haftada 150 mgr doz ile iyileşme sağlanana kadar. Özellikle sistemik tedavi kullanamayacak ya da tırnağın bütününün etkilendiği durumlarda kullanılır. cerrahi yöntem ile tırnağın çekilmesi ve tırnak yatağının debridmanı tedavi süresini kısaltır. Tinea kapitisli olgularda; ketokonazol % 2 veya selenyum sülfit %1 şampuanın her uygulamada saçlı deride 5-10 dakika kalacak şekilde haftada 3 kez uygulanımı hem hastaya, hem de asemptomatik aile bireyleri ve okul arkadaşlarına verilmelidir. Bu medikal şampuanların kullanımı, yüzeydeki dermatofit koloni sayısını azaltarak bulaşma riskini azaltılır.
